مسجد بایزید و منارة مجاور آن: از دیگر آثار بسیار قدیمی این مجموعه اند. این مسجد شامل دو شبستان است که شبستان بزرگتر به شبستان مردانه و شبستان کوچکتر به شبستان زنانه مشهور است . فضای موسوم به شبستان زنانه ، مسجدی است از دورة ایلخانیان (اواخر قرن هشتم ) که فضای هشتی مجاور آن در همین دوره یا اندکی بعد احداث شده است ( ایرانیکا ، ذیل «بسطام »).
روی یکی از دیوارهای مسجد نقوشی هست با تاریخ ۵۱۴٫ خانیکوف به محرابی اشاره می کند که تاریخ ۶۶۰ داشته ، ولی اینک اثری از آن باقی نمانده است (ویلبر، ص ۱۳۸). فریزِر که در ربع نخست سدة نوزدهم میلادی (اوایل قرن سیزدهم ) این مجموعه را دیده ، به کتیبه ای با تاریخ ۶۹۹ در مسجد اشاره کرده است . بعلاوه ، همو طرحی از این مجموعه ترسیم کرده که براساس آن سقف این مسجد (شکل ۱، ش ۵) گنبدی شکل بوده است ؛ درحالیکه سقف موجود این فضا مسطح و تیرپوش است و براساس کتیبة مورخ ۱۲۵۵ به فرمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده است . باتوجه به این طرح ، کاوش برای ردیابی آثاری از سقف گنبدی شکل نخستین آغاز شد و در ۱۳۶۳ ش کتیبه ای با تاریخ ۶۹۹ کشف شد که براساس آن ، این مسجد در زمان ایلخانیان مرمت و فضای گنبددار مسجد بایزید توسط محمدبن حسین تزیین شده است . در این کتیبه به غازان خان و الجایتو اشاره شده است (ویلبر، همانجا) همچنین آثاری به دست آمد که نشان می داد سقف پیشین مسجد بایزید (شبستان مردانه ) گنبدی شکل بوده است (عدل ، ص ۱۷۵).
مناره :در سمت شرق مسجد مناره بسطام قرار گرفته که تاریخ ساخت آن به سال ۵۱۴ هجری قمری بر می گردد. پله های مارپیچ که در سراسر آن کشیده می شوند راه رسیدن به بالای مناره هستند. در تمام طول این راه پله روزنه هایی قرار دارد که نور از میان آن ها به داخل تابیده شده و روشنایی لازم تامین می شود. ارتفاع این مناره ۱۴٫۵ متر است. در ساخت آن از آجر استفاده شده و به مسجد بایزید متصل است. این بنا جزو یکی از زیباترین سازه های مجموعه تاریخی بسطام به حساب می آید.
ثبت دیدگاه